XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa
Testuingurua
Erreakzio hauek sortzen duten energia emisioaren galerak orekatzeko beste da eta orduan grabitate-kolapsoa geratu egiten da.
Eguzkiaren antzeko masa duen izar batentzat fase honen iraupena 20 milioi urte inguruko da, hau da, Eguzkiak behar izan zuen denbora protoizarra eratu zenetik piztu zen arte.
Prozesu hau, esan dugunez ez da iraupen berdinekoa izar guztientzat, masa handikoetan ez da hain luzea, askoz ere azkarragoa baizik.
Bereiztasun hau askoz ere nabariagoa egiten da izarra piztu ondorengo eboluzioan.
Zenbat eta masa handiagoa izan grabitatearen indarra ere handiagoa da.
Orduan, kolapsoari eusteko energia gehiago behar da eta, beraz, hidrogenoaren fusioak azkarrago gertatu behar du.
Hau da, zenbat eta izarra masatsuagoa izan orduan eta bizitza laburragoa du.
Laburtuz, izarra, bere nukleoan fusio-erreakzioak hasten direnean jaiotzen dela kontsideratzen dugu.
Une honetan izarraren bolumena eta energi igorpena finkatu egiten dira.
Izarren hurrengo pausoen azterketa egiteko Hertzsprung-Russell diagramak erabiliko ditugu.
Diagrama hauetan, abzisen ardatzean izarraren tenperatura (kolorea edo mota espektrala, denak erlazionatuta daude eta) jartzen dugu; ardatz bertikalean izarraren argitasun absolutua (ez Lurretik ikusten duguna, gogoratu (5) adierazpena) jartzen delarik.
Diagrama hau E. Hertzsprung eta H. N. Russell-ek marraztu zuten lehenengo aldiz, 1.913.ean.
Bertan izarren banaketa oso interesgarri bat lortzen da.
Izar gehienak, 90%, grafikoaren diagonalean daude,
Eguzkia ere fase honetan dago, 22. irudian zehazten da bere posizioa.
Sekuentzia nagusitik kanpo beste bi alderdi ditugu: bata, digante eta superdigante gorrien sekuentzia, sekuentzia nagusiaren gainean; bestea, nano zurien sekuentzia, sekuentzia nagusiaren azpian.